آیا تا به حال به این فکر کرده اید که چطور می توانید در خانه، روغنی طبیعی و سالم بدون افزودنی های شیمیایی تولید کنید؟ اگر به دنبال یک روش خانگی، سالم و مقرون به صرفه برای تهیه یکی از مفیدترین روغن های گیاهی هستید، طرز تهیه روغن کنجد خانگی دقیقاً همان چیزی است که باید یاد بگیرید.
روغن کنجد یکی از مغذی ترین و قدیمی ترین روغن های گیاهی است که نه تنها در آشپزی بلکه در مراقبت از پوست و طب سنتی نیز کاربرد گسترده ای دارد. این روغن سرشار از اسیدهای چرب مفید، آنتی اکسیدان ها، کلسیم، منیزیم و ویتامین E است و در صورت تهیه اصولی در خانه، ارزش غذایی آن به مراتب بیشتر از نمونه های صنعتی خواهد بود.
در این مقاله از گروه تولیدی حاجی شابلی، با تکیه بر منابع معتبر و تجربه های عملی، روش های مختلف تهیه روغن کنجد در منزل را بررسی می کنیم؛ از روش سنتی با مخلوط کن گرفته تا استفاده از دستگاه روغن گیری خانگی. همچنین نکات کاربردی برای انتخاب دانه کنجد مرغوب، نگهداری بهینه روغن، و تفاوت انواع روش های استخراج روغن را خواهید آموخت.
اگر شما هم به دنبال یک راه مطمئن برای تهیه روغن سالم و ارگانیک هستید
اگر می خواهید از خواص فوق العاده کنجد بهره مند شوید
و اگر به تغذیه سالم خانواده اهمیت می دهید
پس با ما همراه باشید تا با طرز تهیه روغن کنجد خانگی به صورت مرحله به مرحله و علمی آشنا شوید.
انتخاب کنجد مناسب و شناخت خواص آن
برای تهیه روغن کنجد خانگی، چه نوع کنجدی بخریم؟ اولین و مهم ترین قدم در طرز تهیه روغن کنجد خانگی، انتخاب دانه کنجد مناسب است. شاید تصور کنید همه دانه های کنجد یکسان هستند؛ اما واقعیت این است که نوع، منبع و فرآوری اولیه دانه ها تأثیر مستقیمی بر کیفیت و مقدار روغن استخراج شده خواهد داشت.
- کنجد ایرانی (کنجد سفید)
کنجد سفید ایرانی که در استان هایی مثل خوزستان، سیستان و بلوچستان، و یزد کشت می شود، یکی از مرغوب ترین انواع کنجد برای روغن گیری است. این دانه ها نه تنها درصد روغن بالایی دارند، بلکه طعم طبیعی و رنگ طلایی زیبایی به روغن می دهند. - کنجد هندی و آفریقایی
برخی از کنجدهای وارداتی از هند یا نیجریه نیز کیفیت خوبی دارند؛ اما ممکن است میزان ناخالصی آن ها بیشتر باشد یا نیاز به شست وشوی بیشتری داشته باشند.
ویژگی های کنجد مناسب برای روغن گیری خانگی
| معیار | توضیح |
| درصد چربی | بالای ۴۵٪ چربی طبیعی |
| رنگ | سفید روشن تا کرم مایل به زرد |
| طعم | بدون تلخی یا بوی ماندگی |
| فرآوری | بدون پوست گیری شیمیایی یا اضافه کردن مواد نگهدارنده |
اگر کنجدی که انتخاب می کنید کهنه، تلخ یا فاسد باشد، تمام زحمات تان هدر می رود. پس حتماً دانه ها را از مراکز معتبر و تازه تهیه کنید.
ارزش غذایی دانه های کنجد و روغن آن
کنجد یک منبع فوق العاده از ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان هاست. این دانه های کوچک، به طور شگفت انگیزی سرشار از عناصر مغذی هستند.
ترکیبات اصلی کنجد خام:
- چربی های مفید: بیش از 50٪ از وزن دانه های کنجد، چربی های غیراشباع سالم است.
- پروتئین: حدود 18–20٪
- فیبر غذایی: حدود 12٪
- مواد معدنی: سرشار از کلسیم، آهن، فسفر، روی، منیزیم، مس
- ویتامین ها: B1، B2، B3، E
- آنتی اکسیدان ها: شامل سزامولین، سسامین، توکوفرول ها
خواص کلیدی روغن کنجد:
| خاصیت | تأثیر بر سلامت |
| ضد التهاب | کاهش درد مفاصل و التهاب پوستی |
| آنتی اکسیدان قوی | کاهش استرس اکسیداتیو و پیشگیری از پیری زودرس |
| سلامت قلب | کنترل کلسترول و تقویت گردش خون |
| پوست و مو | مرطوب کننده طبیعی و ضد ریزش مو |
| گوارش | کمک به دفع طبیعی و عملکرد کبد |
چرا روغن کنجد خانگی سالم تر است؟
- بدون افزودنی شیمیایی یا مواد نگهدارنده
- عدم استفاده از حرارت زیاد یا تصفیه صنعتی
- کنترل کامل بر نوع دانه و فرآیند استخراج
- حفظ کامل ترکیبات مغذی، آنتی اکسیدان ها و طعم طبیعی
طرز تهیه روغن کنجد خانگی – آموزش مرحله به مرحله
حالا که شناخت کامل تری از دانه کنجد و فواید آن دارید، در بخش بعدی سراغ آموزش مرحله به مرحله روغن گیری خانگی با دو روش (سنتی و دستگاهی) می رویم.
روش اول: تهیه روغن کنجد خانگی به روش سنتی (بدون دستگاه)
اگر دسترسی به دستگاه روغن گیری ندارید، نگران نباشید؛ با این روش ساده و مؤثر می توانید در منزل و با امکانات ابتدایی، روغن کنجد خالص تولید کنید. مراحل را با دقت و قدم به قدم دنبال کنید.
مرحله ۱: برشته کردن کنجد برای افزایش بازدهی روغن
هدف این مرحله: شکستن دیواره سلولی کنجد و آزادسازی راحت تر چربی در مراحل بعدی
روش اول : فر خانگی
- فر را روی دمای ۱۷۵ تا ۱۸۰ درجه سانتی گراد (۳۵۰ درجه فارنهایت) تنظیم کنید.
- دانه های کنجد را به صورت یکنواخت روی سینی فر پخش کرده و در طبقه وسط قرار دهید.
- هر ۴–۵ دقیقه یک بار با کف گیر یا قاشق چوبی کنجدها را هم بزنید تا نسوزند.
- بعد از ۱۰–۱۵ دقیقه زمانی که بوی ملایم و رنگ طلایی پدیدار شد، سینی را خارج کنید.
روش دوم : برشته کردن با قابلمه
- کنجدها را در یک قابلمه ضخیم یا چدن بریزید.
- حرارت را ملایم تنظیم کنید و به صورت مداوم دانه ها را هم بزنید.
- زمانی که بوی معطر کنجد بلند شد و رنگ آن طلایی شد، آماده است.
- در هر دو روش، اجازه دهید کنجدها کاملاً خنک شوند.
مرحله ۲: مخلوط کردن با روغن گیاهی
این مرحله کمک می کند تا روغن کنجد به راحتی استخراج شود.
- به ازای هر ۱/۴ پیمانه کنجد برشته شده، ۱ پیمانه روغن گیاهی (مانند آفتابگردان، بادام زمینی، یا کانولا) اضافه کنید.
- ترکیب کنجد و روغن را به مدت ۵ دقیقه روی حرارت ملایم گرم کنید. هدف، نرم شدن ساختار کنجد است.
- سپس مخلوط را داخل مخلوط کن یا غذاساز بریزید.
- دستگاه را برای ۱ تا ۳ دقیقه روشن نگه دارید تا مخلوط کاملاً نرم و خمیری شود.
- حالا بگذارید ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت در همان حالت باقی بماند تا روغن ها جدا شوند.
مرحله ۳: جداسازی روغن کنجد از خمیر
- از پارچه تنظیف یا صافی پارچه ای استفاده کنید.
- مخلوط را داخل پارچه بریزید و به آرامی فشار دهید تا روغن خارج شود.
- در صورت تمایل، می توانید از قیف مخصوص روغن گیری خانگی نیز استفاده کنید.
- روغن خالص به دست آمده را در ظرف شیشه ای تمیز و درب دار بریزید.
مرحله ۴: نگهداری اصولی روغن کنجد
- روغن کنجد را در یخچال یا فریزر نگهداری کنید.
- در دمای محیط ۶ تا ۸ ماه و در یخچال تا ۲ سال قابل نگهداری است.
- اگر طعم تلخ یا بوی ترش احساس کردید، یعنی روغن فاسد شده و نباید استفاده شود.
روش دوم: تهیه روغن کنجد با دستگاه روغن گیری خانگی
در صورت داشتن دستگاه روغن گیری خانگی (مثل مدل های برند بکردانه یا AG)، می توانید با بازدهی بالا و کیفیت بهتر، روغن کنجد تهیه کنید.
مراحل کلی:
- دانه های کنجد را پاک سازی و خشک کنید.
- دانه ها را داخل مخزن دستگاه بریزید.
- از طریق پنل دستگاه، نوع دانه (Sesame) را انتخاب کنید.
- دکمه Start را فشار دهید. دستگاه به صورت خودکار روغن گیری را آغاز می کند.
- روغن از یک طرف و تفاله خشک (کنجاله) از طرف دیگر خارج می شود.
- روغن جمع آوری شده را صاف کرده و در ظرف مناسب بریزید.
مزایای استفاده از دستگاه روغن گیری:
| مزیت | توضیح |
| صرفه جویی در زمان | فرآیند در کمتر از ۱۵ دقیقه انجام می شود |
| بازدهی بالا | بیش از ۹۰٪ روغن دانه ها استخراج می شود |
| عدم نیاز به افزودن روغن کمکی | کاملاً طبیعی و خالص |
| تمیزی و سلامت | تماس محدود با هوا و آلودگی |
| امکان استفاده مجدد از تفاله | کنجاله کنجد بسیار مغذی است و در پخت شیرینی و نان استفاده می شود |
نکته: دستگاه روغن گیری خانگی را از برند معتبر خریداری کنید. برخی دستگاه های بی کیفیت حرارت بیش ازحد تولید کرده و باعث از بین رفتن خواص روغن می شوند. پیشنهاد می شود قبل از خرید، بررسی کامل برند، گارانتی، توان مصرفی و نظر کاربران را در سایت هایی مانند دیجی کالا یا سایت رسمی برند انجام دهید.
نکات طلایی برای افزایش کیفیت روغن کنجد خانگی
حتی اگر مراحل تهیه را به درستی طی کنید، رعایت چند نکته کلیدی می تواند کیفیت نهایی روغن کنجد شما را تا چند برابر افزایش دهد:
نکته ۱: از کنجد تازه استفاده کنید
دانه کنجد کهنه یا مانده، حتی اگر برشته شود، باز هم بوی نامطبوعی به روغن خواهد داد.
نکته ۲: از برشته کردن بیش از حد خودداری کنید
گرچه برشته سازی باعث آزاد شدن بهتر روغن می شود، ولی حرارت زیاد می تواند مواد مغذی موجود در کنجد را از بین ببرد.
نکته ۳: از ظروف فلزی برای نگهداری استفاده نکنید
ظروف شیشه ای یا پلاستیکی مخصوص مواد غذایی، بهترین گزینه برای نگهداری روغن هستند. فلز باعث اکسید شدن سریع تر روغن می شود.
نکته ۴: روغن را دور از نور و گرما نگهداری کنید
نور مستقیم خورشید، طعم روغن را خراب و ترکیبات مفید آن را نابود می کند.
طرز تهیه روغن کنجد طعم دار در خانه
برای استفاده حرفه ای تر از روغن کنجد در آشپزی، می توانید آن را با طعم های مختلف غنی کنید. برخی ترکیبات طبیعی علاوه بر ایجاد طعم دلپذیر، خواص درمانی نیز دارند.
روغن کنجد با سیر
- ۳ تا ۴ حبه سیر له شده را به روغن کنجد اضافه کنید
- اجازه دهید ۲۴ تا ۴۸ ساعت در ظرف دربسته در یخچال بماند
- سپس روغن را صاف کرده و در ظرف جدید نگهداری کنید
روغن کنجد با رزماری و آویشن
- شاخه های تازه رزماری و آویشن را به روغن اضافه کنید
- به مدت ۳ تا ۵ روز در محیط خنک نگهداری کرده و سپس صاف کنید
روغن کنجد با وانیل (برای شیرینی و دسر)
- یک عدد چوب وانیل را نصف کرده و داخل روغن بیندازید
- این ترکیب برای استفاده در شیرینی پزی بسیار جذاب است
کاربردهای روغن کنجد خانگی در آشپزی و زیبایی
در آشپزی:
- پخت غذاهای شرقی مانند تریاکی، نودل و خوراک های آسیایی
- افزودن به سالاد به جای سس های پرچرب
- سرخ کردن ملایم تخم مرغ، گوشت یا سبزیجات
در مراقبت های پوستی:
- ماساژ بدن با روغن گرم شده برای رفع خشکی و درد مفاصل
- استفاده روی صورت برای روشن سازی پوست (تست حساسیت فراموش نشود)
- تقویت ابرو و مژه با استفاده مداوم از روغن کنجد خالص
نتیجه گیری
تهیه روغن کنجد در خانه نه تنها یک تجربه لذت بخش و سالم است، بلکه به شما اطمینان می دهد که محصول نهایی عاری از هرگونه افزودنی یا مواد نگهدارنده است. با رعایت چند اصل ساده، می توانید روغنی طبیعی، خوش طعم و سرشار از مواد مغذی تهیه کرده و آن را در آشپزی یا مراقبت های پوست و مو استفاده کنید.
چه با دستگاه روغن گیری کار کنید و چه با روش های سنتی، مهم ترین نکته انتخاب کنجد مرغوب، رعایت حرارت مناسب، و نگهداری اصولی روغن است. اکنون با مطالعه کامل این مقاله از سایت حاجی شابلی متخصص در تولید روغن ارده کنجد اصل اردکان ، دیگر نیاز به خرید روغن های صنعتی نخواهید داشت. دست به کار شوید و در آشپزخانه تان یک کارخانه کوچک و سالم برای سلامت خود و خانواده راه بیندازید!
سوالات متداول
۱. آیا روغن کنجد خانگی با دستگاه بهتر است یا روش دستی؟
هر دو روش مزایا دارند. دستگاه روغن گیری سرعت و بازدهی بالاتری دارد، اما روش دستی برای حجم کم کاملاً کافی است و تجهیزات خاصی نیاز ندارد.
۲. طعم روغن خانگی با روغن صنعتی فرق دارد؟
بله. روغن صنعتی اغلب تصفیه شده و بی بو است، ولی روغن خانگی طعم ملایم و طبیعی کنجد را حفظ می کند و همین آن را خاص می کند.
۳. آیا روغن کنجد خانگی برای پوست حساس مناسب است؟
بله، ولی توصیه می شود قبل از مصرف روی پوست صورت، تست پچ انجام شود. برخی افراد ممکن است به دانه کنجد یا ترکیبات آن حساسیت داشته باشند.
۴. آیا می توان روغن را بدون اضافه کردن روغن کمکی استخراج کرد؟
در روش دستگاهی بله، اما در روش دستی برای استخراج بهتر، ترکیب کنجد با روغن های دیگر توصیه می شود.
۵. ماندگاری روغن خانگی چقدر است؟
در یخچال تا ۲۴ ماه قابل نگهداری است. اما اگر در دمای محیط نگهداری شود، حداکثر ۸ ماه دوام دارد.
